CGO: CANU troši, a javnost ne vidi rezultate

Centar za građansko obrazovanje (CGO) uputio je danas svim poslaničkim klubovima u Skupštini Crne Gore inicijativu za smanjenje budžeta Crnogorske akademije nauka i umjetnosti (CANU), jer je, kako kažu u toj organizaciji, evidentna nesrazmjernost između značajnih budžetskih izdvajanja i ograničenih, slabo vidljivih i nedovoljno društveno relevantnih rezultata rada CANU, ali i sporan način izbora članova i članica kojim se zanemaruju reference.

Analizom procesa izbora novih članova CANU, CGO je uočio elemente netransparentnosti i diskriminatornih praksi, naročito kada je riječ o rodnoj zastupljenosti, a postoje i indicije da pojedina postupanja u ovom izbornom procesu mogu predstavljati zloupotrebu ovlašćenja i nesavjestan rad.

CGO je javno ukazao i na kontroverze u vezi sa izborom vanrednih članova u Odjeljenju umjetnosti, gdje je za vanredno članstvo predložen samo jedan kandidat - Branislav Mićunović, iako su u konkurenciji bila još dva - Rifat Alihodžić i Jelena Tomašević, čije su reference, naročito u pogledu međunarodne prepoznatljivosti, značajno snažnije.

- CANU se finansira iz Budžeta Crne Gore i kao takva ima obavezu pune odgovornosti prema građanima i građankama koji njen rad finansiraju. Budžet ove institucije stalno raste: sa 1,33 miliona eura u 2021. godini, na 2,07 miliona u 2022, potom 2,55 miliona u 2023, da bi u 2024. godini dostigao 2,88 miliona eura, odnosno 2,87 miliona eura u 2025. godini, što predstavlja povećanje od preko 115 odsto za četiri godine - kazala je Sara Čabarkapa, koordinatorka programa Aktivno građanstvo u CGO.

Dodatno, kako je rekla, nova zgrada CANU, otvorena 2023. godine, koštala je oko devet miliona eura. Uprkos tome, dodaje ona, programi i događaji koji se u tom prostoru realizuju, izuzev pojedinih izložbi, rijetko su vidljivi i dostupni široj javnosti. 

- Stiče se utisak da CANU ostaje zatvorena za uzak krug akademika i profesionalaca iz oblasti nauke i umjetnosti, iako bi, kao javno finansirana institucija, morala biti otvorena i pristupačna svim zainteresovanim građanima i građankama Crne Gore - dodala je Čabarkapa.

Prema Statutu CANU, misija ove institucije jeste da „organizuje, obavlja, razvija, podstiče i koordinira naučnoistraživački rad i sve vidove stvaralaštva, njeguje, unapređuje i podstiče umjetničku djelatnost“, kao i da „afirmiše duhovnu i nacionalnu tradiciju Crne Gore i svojim djelovanjem doprinosi ukupnom napretku države“. 

Međutim, Čabarkapa CANU nema jasna i pravovremena reagovanja na ključne društvene procese, a njena emancipatorska i društveno-korektivna uloga zanemaruje se upravo od strane onih koji je vode.

- Crna Gora se suočava sa brojnim društvenim, političkim i vrijednosnim izazovima, u kojima bi glas CANU i njenih članova morao imati posebnu težinu, ali stav CANU izostaje. Istovremeno, dio programa i skupova koje CANU organizuje ne bavi se ključnim temama savremenog crnogorskog društva, niti su ti događaji adekvatno komunicirani javnosti. Umjesto toga, u CANU se organizuju događaji poput dvodnevnog naučnog skupa o „smislu“, čiji domet i društvena relevantnost ostaju nepoznati - ukazala je Čabarkapa.

CGO smatra opravdanim da se, u cilju racionalizacije javne potrošnje, budžet za CANU za 2026. godinu ozbiljno preispita i umanji u skladu sa ostvarenim rezultatima i javnim učinkom ove institucije, a posebno uzimajući u obzir i iskazanu neodgovornost u procesu izbora novog članstva čime se dalje limitira razvoj te institucije.